Showing posts with label Աւետիք Իսահակեան. Show all posts
Showing posts with label Աւետիք Իսահակեան. Show all posts

Saturday, October 5, 2019

Էդուարդ Միրզոյեան (մահ՝ 5 Հոկտեմբեր, 2012)

Երգահան Էդուարդ Միրզոյեան յայտնի անուն մըն էր Խորհրդային Հայաստանի մէջ եւ աւելի քան երեք տասնամեակ՝ Երգահաններու Միութեան նախագահ։ Ծնած է Գորի (Վրաստան), 12 Մայիս 1921ին։ Խորթ հայրն էր՝ երգահան Միքայէլ Միրզայեան (1888-1958)։

Ապագայ երգահանը աւելի ուշ տեղափոխուած է Հայաստան եւ 1941ին աւարտած է պետական երաժշտանոցի (այժմ՝ Կոմիտասի անուան) ստեղծագործական բաժինը։ Այդ ժամանակ արդէն իր առաջին գործերը ստեղծած էր, որոնց շարքին՝ Աւետիք Իսահակեանի «Ասում են, թէ…» եւ «Երազ» բանաստեղծութիւններու վրայ հիմնուած ու լայն ժողովրդականութիւն վայելած երգեր։ Մարտ-Նոյեմբեր 1942ին ծառայած է խորհրդային բանակին մէջ, կազմակերպելով երգի ու պարի բանակային համոյթներ։ 1946-1948ին իր ուսումը շարունակած է Մոսկուայի Հայ Մշակոյթի Տան երաժշտական արուեստանոցին մէջ։ Վերադառնալով Երեւան, 1948էն սկսեալ դասաւանդած է պետական երաժշտանոցին մէջ, ուր փրոֆեսորի տիտղոսը ստացած է 1965ին։

1950-1952ին Միրզոյեան Երգահաններու Միութեան պատասխանատու քարտուղար եղած է, իսկ 1956-1991ին՝ նախագահ։ Այնուհետեւ՝ պատուոյ նախագահ նշանակուած է 1994ին։ Միւս կողմէ, 1977-2009ին, նախագահած է Հայաստանի խաղաղութեան հիմնադրամը (պատուոյ նախագահ՝ 2009ին)։ 1963ին շրջապտոյտ մը կատարած է Միացեալ Նահանգներ եւ Գանատա։ Նոյն տարին Հայաստանի ժողովրդական արտիստի տիտղոսը ստացած է։ Իր կեանքի ընթացքին, բազմաթիւ մրցանակներ ու պատուոյ տիտղոսներու արժանացած է։

Միրզոյեան երգեր գրած է Իսահակեանի ու Եղիշէ Չարենցի բանաստեղծութիւններու խօսքերով։ Անոր գործերէն մէկ քանին յատկանշուած են իրենց ուժականութեամբ, ինչպէս «Սիմֆոնիկ պարեր», «Տօնական նախերգանք» եւ «Ինտրոդուկցիա եւ յաւերժական շարժում» (ջութակի եւ նուագախումբի համար)։ Անոր լարային քառեակը հայկական սենեկային երաժշտութեան շահեկան գործերէն մէկն է։ Քանթաթաները («Հայաստան», «Տօնական» եւ ուրիշներ) հայրենասիրական շունչով լեցուն են։ Կարգ մը արժէքաւոր համանուագային գործեր արտադրած է, ինչպէս՝ թաւջութակի եւ դաշնակի սոնաթը եւ լարային նուագախումբի եւ հարուածային գործիքներու համանուագը։ Ան նաեւ գրած «Ալպոմ իմ թոռնիկի համար», «Պոէմ դաշնամուրի համար», «Պոէմ-էպիտաֆիա» (դաշնակի համար), եւ այլն։

Յայտնի երգահանը հեղինակած է շարք մը հայկական շարժանկարներու («Փլուզում»՝ 1959, «Քաոս»՝ 1974, «Յեղկոմի նախագահը»՝ 1977, «Աքսորական թիւ 11»՝ 1979, եւ «Խաչմերուկի դեղատունը»՝ 1988) եւ «Այսօր արեւոտ օր է» վաւերագրական ֆիլմի երաժշտութիւնը (1975)։ Անոր աշակերտներէն մէկ քանին նշանաւոր երգահաններ եղած են. Ջիւան Տէր-Թադեւոսեան, Կոնստանդին Օրբելեան, Աւետ Տէրտէրեան, Վաչէ Շարաֆեան, Խաչատուր Աւետիսեան, Ռոբերտ Ամիրխանեան եւ ուրիշներ։

Միրզոյեան իր մահկանացուն կնքած է Երեւանի մէջ, 5 Հոկտեմբեր 2012ին, 91 տարեկանին։ Թաղուած է Կոմիտասի անուան պանթէոնին մէջ։ Յաջորդ տարին, Դիլիջանի երգահաններու տունը անոր անունով կոչուած է։


Wednesday, October 17, 2018

Աւետիք Իսահակեան (մահ՝ 17 Հոկտեմբեր 1957)

Աւետիք Իսահակեանի անունը մինչեւ օրս կը շարունակէ իր ժողովրդականութիւնը պահել, յատկապէս իր բանաստեղծութիւններով, որոնցմէ շատեր երգի վերածուած են։

Իսահակեան ծնած էր Ալեքսանդրապոլ (այսօր Գիւմրի) 30 Հոկտեմբեր 1875ին։ Մանկութիւնն ու պատանեկութիւնն անցան շրջակայ Ղազարապատ (այժմ՝ Իսահակեան) գիւղին մէջ։ Ս. Էջմիածնի «Գէորգեան» ճեմարանը ուսանելէ ետք, 1893-1895-ին ան իբրեւ ազատ ունկնդիր հետեւած է Լայփցիկի համալսարանի (Գերմանիա) դասընթացքներուն։

Իր գրական առաջին փորձերուն առընթեր, ապագայ բանաստեղծը քաղաքական գործունէութեան մէջ մխրճուեցաւ։ Ալեքսանդրապոլ վերադառնալով 1895ին, ան Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան տեղական կոմիտէին անդամակցեցաւ։ 1896ին ձերբակալուեցաւ ռուսական ոստիկանութեան կողմէ եւ մէկ տարի բանտարկութեան դատապարտուեցաւ Երեւանի բերդին մէջ։

Ազատ արձակուելէ ետք, 1897ին Իսահակեան դարձեալ արտասահման մեկնեցաւ, այս անգամ Զուիցերիա, ուր գրականութեան ու փիլիսոփայութեան պատմութեան դասերու հետեւեցաւ իբրեւ ունկնդիր Ցիւրիխի համալսարանին մէջ։ Տարի մը ետք, ան հրատարակեց իր առաջին գիրքը՝ «Երգեր եւ վէրքեր»։ 1902ին հայրենիք վերադառնալով, այնուհետեւ Թիֆլիս հաստատուեցաւ։ «Պոէմներ» խորագրով երկրորդ գիրք մը հրատարակեց 1903ին, որուն յաջորդեց «Երգեր ու վէրքեր»ու ընդլայնուած հրատարակութիւնը 1908ին։

Մինչ այդ, 1905ի յեղափոխութեան հետեւած քաղաքական գործունէութիւնը խափանելու նպատակով, ռուս կառավարութիւնը 1908ին արշաւի մը ձեռնարկեց երկրի յեղափոխական շարժումներուն դէմ։ Իսահակեան Հ.Յ.Դ.ի գործով ձերբակալուած 158 մտաւորականներէն ու գործիչներէն մէկն էր։ Ան մեծ գրաւի դիմաց ազատ արձակուեցաւ՝ Թիֆլիսի Մետեխի բանտը կէս տարի անցնելէ ետք։ 1910ին բանաստեղծը ամուսնացաւ Սոֆիա Քոչարեանի հետ։ Արարողութիւնը տեղի ունեցաւ Անիի աւերակներուն մէջ։ Քաղաքական մթնոլորտը անշնչելի էր, ու այդ յոռետեսութեան արդիւնքներէն կարելի է նկարել հռչակաւոր «Աբու-Լալա Մահարի» վիպերգը, որ գրուած է 1909-1910ին։ Այդ տարի, նորապսակները նախ Պոլիս անցան, ուր լոյս տեսաւ վիպերգը, եւ ապա Եւրոպա, իրենց նորածին որդիին՝ Վիգէնի հետ։

Իսահակեան հաստատուեցաւ Պերլին, ուր 1914ին Գերմանա-Հայկական Ընկերութեան հիմնադիրներէն մէկը դարձաւ խումբ մը հայ եւ գերմանացի մտաւորականներու հետ։ 1916ին փոխադրուեցաւ Ժընեւ, ուրկէ շարունակեց հետեւիլ Հայկական Հարցին, ինչ որ ցոլացում գտաւ իր բանաստեղծութիւններուն, օրագրային նշումներուն եւ յօդուածներուն մէջ։ Ան սկսաւ գրել վէպ մը՝ «Ուստա Կարօ», որ կը միտէր ներկայացնել քսաներորդ դարակիզբի հայ քաղաքական կեանքը, եւ որ սակայն անաւարտ մնաց՝ հակառակ երկար տարիներու աշխատանքին։ 1920ին ու 1922ին երկու բանաստեղծական ժողովածու հրատարակեց, ինչպէս եւ «Սասմայ Մհեր» վիպերգի իր առաջին տարբերակը։

Իսահակեան Վենետիկ փոխադրուած էր 1921ին, ուր եւ ապրեցաւ մինչեւ 1926։ Այդ տարի Խորհրդային Հայաստան մեկնեցաւ, իր ընտանիքը Փարիզ ձգելով։ Չորս տարի Հայաստան մնալէ ետք, 1930ին բանաստեղծը Փարիզ վերադարձաւ, ուր զբաղեցաւ խորհրդահայ վարչակարգի տարբեր նախաձեռնութիւններու քարոզչութեամբ։ 1936ին վերջնականապէս Հայաստան հաստատուեցաւ՝ հանդերձ ընտանեօք։

Ստալինեան ժամանակներուն, Իսահակեան մնաց հայ գրականութեան «վարպետը», այս տիտղոսին բաժնեկից ըլլալով նկարիչ Մարտիրոս Սարեանի հետ, ու շարունակեց գրել ու հրատարակել։ 1943ին ընտրուեցաւ նորաստեղծ Գիտութիւններու Ակադեմիայի անդամ, իսկ երեք տարի ետք ստացաւ Խորհրդային Միութեան պետական մրցանակը։ 1946ին ալ նշանակուեցաւ Հայաստանի Գրողներու Միութեան նախագահ, այս պաշտօնը վարելով մինչեւ իր մահը՝ 17 Հոկտեմբեր 1957-ին։

Աւետիք Իսահակեան թաղուեցաւ Կոմիտասի անուան պանթէոնին մէջ, Երեւան, ուր իր տուն-թանգարանը բացուեցաւ 1963ին։ Աւելի ուշ, ուրիշ տուն-թանգարան մը բացուեցաւ Գիւմրիի մէջ։ Բանաստեղծին արձանները կանգնած են երկու քաղաքներուն մէջ, իսկ Հայաստանի տարբեր քաղաքներու դպրոցներ, փողոցներ ու գրադարաններ անոր անունը կը կրեն։