Տանթէ
Ալիկիերիի «Աստուածային կատակերգութիւնը» համաշխարհային գրականութեան
գոհարներէն է, եւ որպէս այդպիսին` զարմանալի չէ, որ հայ արդի գրագէտներու
եւ թարգմանիչներու մնայուն ուշադրութեան արժանացած ըլլայ։ Անոր առաջին
ամբողջական թարգմանութիւնը կը պարտինք լեզուի տաղանդաւոր վարպետի մը՝
Արբուն Տայեանին։
Արբուն
Տայեան ծնած է 6 Յունուար, 1912ին, Պարտիզակի մէջ։ Նախնական ուսումը
ստացած է Մաքրգիւղի տարրական դպրոցին մէջ (Կ. Պոլիս), եւ ապա՝ Գատըգիւղի
Մխիթարեան որբանոցին նէջ, որուն տնօրէնը հօրեղբայրն էր՝ Մխիթարեան միաբան
ու բանասէր՝ Հայր Եսայի Տայեցին։
Տայեան
ընտանիքը 1922ին փոխադրուած է Իտալիա, ուր ուրիշ ազգական մը՝ Հ. Ղեւոնդ
Տայեան (1884-1968), յայտնի շարականագէտ, Ս. Ղազարի վանքը կ՚ապրէր։ Արբուն
1923-1927ին ուսումը շարունակած է Վենետիկի Մուրատ-Ռափայէլեան վարժարանին
մէջ, իսկ շրջանաւարտ ըլլալէ ետք, Միլան փոխադրուած։
Կեանքի
նոր շրջան մը պիտի սկսէր 1929ին, երբ 17ամեայ պատանին ներգաղթած է
Խորհրդային Հայաստան։ 1931ին Երեւանի միամեայ մանկավարժական դասընթացին
հետեւելէ ետք, 1932-1933ին ուսանած է Երեւանի պետական համալսարանին մէջ։
Այնուհետեւ, տասնըչորս տարի աշխատած է իբրեւ սրբագրիչ «Սովետական
Հայաստան», «Գրական թերթ», «Բանուորական Երեւան» թերթերուն եւ «Սովետական
գրականութիւն» ամսագրին մէջ, մինչեւ 1948։
Յաջորդ
երկու տասնամեակներուն, Տայեան արհեստավարժ թարգմանիչ եղած է։ 1947ին, 35
տարեկանին, ան հրատարակած է «Աստուածային կատակերգութիւն» գործի առաջին
մասը՝ «Դժոխք», որուն հետեւած են միւս երկու մասերուն թարգմանութիւնները՝
1952ին եւ 1959ին։ Այս 12ամեայ աշխատանքին հրատարակութիւնը մէկ հատորով
տեղի պիտի ունենար 1969ին։ Տայեան, որ նաեւ հմուտ էր ֆրանսերէնի, թարգմանած
է Կի տը Մոփասանէ (1951, 1961), Օնորէ տը Պալզաքէ (1956, 1964), Անատոլ
Ֆրանսէ (1959), Փրոսփէր Մերիմէէ (1964) եւ Ֆրանսուա Մօրիաքէ (1964) գործեր։
Թարգմանիչը
խմբագրական աշխատանքի վերադարձած է իբրեւ Գիտութիւններու Ակադեմիայի
հրատարակչական-խմբագրական մարմնի անդամ 1967-1970ին։ Այնուհետեւ գիտական
աշխարհ մտած է, նախ՝ Ակադեմիայի Արուեստի հիմնարկին մէջ (1973-1977) եւ ապա
իբրեւ Մանուկ Աբեղեանի անուան Գրականութեան հիմնարկի գիտաշխատող։ 1974ին
թարգմանած է քանդակագործ Պենվենութօ Չելլինիի յուշերը, իսկ 1975ին
«Աստուածային կատակերգութեան» թարգմանութեան վերանայուած հրատարակութիւնը
կատարած է։ 1982ին Տայեան հրատարակած է «Դանտէի “Աստուածային
կատակերգութեան” բանաստեղծական արուեստը եւ թարգմանական պրոբլեմները»
ուսումնասիրութիւնը։ Տանթէի գլուխ-գործոցին երրորդ բարեփոխուած
հրատարակութիւնը լոյս տեսած է 1983ի սկիզբներուն։ Երեք ամիս ետք, 6
Ապրիլին, բեղուն թարգմանիչը իր մահկանացուն կնքած է Երեւանի մէջ։
