Ալեքսանդր
Սարուխան (Սարուխանեան) Սփիւռքի ամենէն հռչակաւոր երգիծանկարիչներէն ու
ծաղրանկարիչներէն մէկը եղած է, նաեւ համբաւաւոր դէմք մը՝ արաբական աշխարհին
մէջ։
Ծնած
է Արտանուշ, Պաթումի նահանգ (այժմու Վրաստան), 1 Հոկտեմբեր, 1898ին։ Երկու
տարեկանին, ընտանիքին հետ փոխադրուած է Պաթում, ուր ռուսական դպրոց
յաճախած է՝ եօթը տարեկանին։ 1909ին Սարուխան ընտանիքը փոխադրուած է Կ.
Պոլիս, ուր Ալեքսանդր ու իր եղբայրը՝ Լեւոն, յաճախած են Վիեննայի
Մխիթարեաններու վարժարանը։ 1910-1912ին երկու եղբայրները հրատարակած են
ձեռագիր, չորս էջնոց շաբաթաթերթ մը՝ «Ղուղիկօ» անունով, ուր Լեւոն գրողն էր
ու Ալեքսանդրը՝ երգիծանկարիչը։ Անոնք ընդհատած են իրենց հրատարակութիւնը,
երբ անոնց հայրը որոշած է Պաթում վերադառնալ՝ իր առեւտրական ծրագիրներու
ձախողութենէն ետք, եւ որդիները մնացած են Պոլիս՝ ուսումը շարունակելու։
Եղբայրները Մեծ Եղեռնի օրերուն այրած են այդ հրատարակութիւնը՝ ապահովութեան
նկատառումներով։
Վկայուելէ
ետք՝ 1915ին, Սարուխան եղբայրները ապաստան գտած են
աւստրիական հովանաւորութեան տակ գտնուող իրենց դպրոցին մէջ՝ իրենց
ուսուցիչներով եւ խումբ մը աշակերտներով։ Մուտրոսի զինադադարէն ետք (1918),
Ալ. Սարուխան իբրեւ ռուսերէնէ, թրքերէնէ ու գերմաներէնէ թարգմանիչ աշխատած
է անգլիական զօրքերուն համար, եւ իբրեւ գրագիր՝ խանութի մը մէջ։
Միաժամանակ, ան սկսած է հրատարակել ծաղրանկարներ՝ հայ մամուլին մէջ,
յատկապէս՝ «Կաւռօշ» շաբաթաթերթին (1921-1922)։ 1922ին Եւրոպա մեկնելով,
յաջորդ երկու տարիներուն ուսանած է Վիեննայի գեղարուեստից ակադեմիային
մէջ։
 |
«Ձեր մազերը վար առէք, խնդրեմ» (Ալ. Սարուխան)
|
1924ին
Եգիպտոս հաստատելով, յաջորդ երկու տարիներուն՝ Սարուխան «Հայկական սինեմա»
երգիծաթերթը հրատարակած է։ 1927ին՝ իր գծագրութիւններուն ցուցահանդէս մը
կատարած է Գահիրէի մէջ։ Եգիպտացի լրագրող Մուհամմէտ Էլ-Թապիին հանդիպելով,
ան սկսած է իր 50ամեայ աշխատակցութիւնը եգիպտական մամուլին
իբրեւ ծաղրանկարիչ՝ «Ռոզ-էլ-Եուսուֆ» շաբաթաթերթին համար, որուն խմբագիրը
Էլ-Թապին էր։ 1928-1934ին շաբաթաթերթի կողքի գծագրիչն էր։
Իր
ստեղծած «Էլ-Մասրի էֆենտի» (Եգիպտացի էֆենտի) կերպարը Սարուխանի համբաւը
ամրապնդած է։ Սակայն, շաբաթաթերթի հիմնադիր Ռոզ-էլ-Եուսուֆի եւ Մուհամմէտ
Էլ-Թապիի միջեւ վիճաբանութեան մը հետեւանքով, 1934ին Սարուխան թերթը լքած է
Էլ-Թապիի հետ եւ մաս կազմած՝ անոր խմբագրութեամբ լոյս տեսնող՝ «Ախեր սաա»
թերթի անձնակազմին։ 1939-1942ին հայ ծանրանկարիչը հրատարակած է «Լա
քարաւան» ֆրանսերէն երգիծաթերթը, իսկ 1945ին՝ «Այս պատերազմը» գիրքը
(ֆրանսերէն ու անգլերէն), որ անոր երգիծանքի լաւագոյն դրսեւորումը նկատուած
է։
 |
Ալ. Սարուխան եւ բեմադրիչ Վարդան Աճեմեան դէմ առ դէմ
|
1946ին
Էլ-Թապի թերթը ծախած է «Ախպար էլ-Եօմ» օրաթերթին, ուր Սարուխան անցած է
աշխատանքի մինչեւ 1952, իսկ այնուհետեւ, կեանքի վերջին քսանհինգ
տարիներուն, աշխատած է «Ախպար» օրաթերթին մէջ։ Սարուխան նաեւ աշխատակցած է
եգիպտական օտարալեզու մամուլին, ինչպէս նաեւ «Արեւ» հայկական օրաթերթին։
Այլ վայրերու շարքին, ցուցահանդէսներ ունեցած է Երեւանի (1968) եւ
Մոնթրէալի մէջ (1973)։
Սարուխանի
երգիծագրական-ծաղրանկարչական վաստակը կ՚ընդգրկէ աւելի քան 40.000 գործեր։
Ան նաեւ աշխոյժ կերպով մասնակցած է Գահիրէի ազգային կեանքին։ Հրատարակած է
ծաղրանկարներու հայերէն հատորներ, ինչպէս՝ «Մենք մեր ակնոցով» եւ «Տե՛ս
խօսքերդ» (1962), եւ «Մենք հայերէն չենք գիտեր» թատերախաղը (1963)։ Անոր
երգիծանկարները նկարազարդած են Երուանդ Օտեանի «Ընկեր Փանջունի»ի (1938) եւ
Յակոբ Պարոնեանի «Մեծապատիւ մուրացկաններ»ու (1962)
վերահրատարակութիւնները։ Անոնք օգտագործուած են այդ երկու գործերուն Ճէք
Անդրէասեանի անգլերէն թարգմանութիւններուն, ինչպէս եւ Օտեանի «Ընկեր
Փանջունի»ի՝ Վարդան Մատթէոսեանի սպաներէն թարգմանութեան մէջ։
Ալեքսանդր
Սարուխան իր մահկանացուն կնքած է Գահիրէի մէջ, 1 Յունուար 1977ին։ Անոր
երգիծանկարներուն յետմահու ցուցահանդէսներ կատարուած են Աղեքսանդրիոյ
(2009), Աթէնքի (2017), Գահիրէի (2018) եւ Լիվըրփուլի մէջ (2018)։ Այս
տարի, մամուլի մէջ լոյս տեսած յուշերը ամփոփուած են հատորի մը մէջ՝ Գահիրէ։
